Trong lĩnh vực xuất khẩu, có hai hình thức phổ biến là xuất khẩu chính ngạch và tiểu ngạch. Mỗi hình thức có những đặc điểm, thủ tục, rủi ro và lợi ích riêng biệt, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả kinh doanh. TDGroup sẽ giúp bạn hiểu rõ sự khác nhau giữa xuất khẩu chính ngạch và tiểu ngạch qua bài viết này.
Xuất khẩu chính ngạch là gì?
Xuất khẩu chính ngạch là hình thức buôn bán hàng hóa qua biên giới theo hợp đồng ngoại thương chính thức, có đầy đủ hóa đơn, chứng từ và tuân thủ các quy định pháp luật của cả hai quốc gia.
Đặc điểm:
– Hợp đồng mua bán được ký kết rõ ràng.
– Hàng hóa đi qua cửa khẩu chính thức.
– Có đầy đủ chứng từ: hóa đơn thương mại, packing list, hợp đồng, tờ khai hải quan, giấy chứng nhận xuất xứ (C/O),…
– Tuân thủ các quy định về thuế, hải quan, kiểm dịch.
Đối tượng áp dụng:
– Doanh nghiệp lớn hoặc nhỏ nhưng có năng lực về pháp lý và tài chính.
– Các lô hàng giá trị cao, cần minh bạch pháp lý.
Ví dụ: Một công ty Việt Nam xuất khẩu cà phê sang Đức theo hợp đồng thương mại có thanh toán qua ngân hàng và vận chuyển bằng đường biển qua cảng chính.
Xuất khẩu chính ngạch và tiểu ngạch thực hiện khai báo đầy đủ.
Xuất khẩu tiểu ngạch là gì?
Xuất khẩu tiểu ngạch là hình thức buôn bán hàng hóa qua biên giới với số lượng nhỏ, thường giữa cư dân biên giới hoặc các thương nhân nhỏ lẻ, không có hoặc ít giấy tờ pháp lý.
Đặc điểm:
– Hàng hóa vận chuyển qua các đường mòn, lối mở hoặc chợ biên giới.
– Không có hoặc chỉ có một phần chứng từ thương mại.
– Ít chịu sự kiểm soát của cơ quan chức năng.
Đối tượng áp dụng:
– Thương lái, cá nhân hoặc hộ kinh doanh nhỏ.
– Mặt hàng tiêu dùng nhanh, nông sản, hàng hóa đơn giản.
Ví dụ: Một hộ kinh doanh ở Lạng Sơn vận chuyển trái cây qua biên giới bán cho tiểu thương Trung Quốc thông qua đường mòn, không khai báo hải quan.
Xuất khẩu tiểu ngạch thường theo đường mòn, lối mở.
So sánh xuất khẩu chính ngạch và tiểu ngạch
| Tiêu chí | Chính ngạch | Tiểu ngạch |
| Hình thức giao dịch | Hợp đồng ngoại thương | Thỏa thuận miệng hoặc đơn giản |
| Cửa khẩu | Chính thức | Đường mòn, lối mở |
| Chứng từ | Đầy đủ (Invoice, C/O, Packing List,…) | Ít hoặc không có chứng từ |
| Kiểm tra, giám sát | Có sự quản lý của hải quan | ít có sự quản lý của hải quan |
| Thuế, phí | Nộp thuế đầy đủ theo quy định | Có thể né thuế, nhưng vi phạm pháp luật |
| Thị trường | Toàn cầu, chuyên nghiệp | Thị trường biên giới, ngắn hạn |
| Rủi ro | Thấp, do có pháp lý bảo vệ | Cao, dễ bị lừa đảo, tịch thu hàng |
| Lợi ích | Phát triển bền vững, xây dựng thương hiệu | Lợi nhuận nhanh, chi phí thấp |
Thủ tục xuất khẩu chính ngạch
1. Ký hợp đồng ngoại thương
Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Doanh nghiệp xuất khẩu và đối tác nhập khẩu cần thống nhất các điều khoản như giá cả, điều kiện giao hàng, phương thức thanh toán,… theo chuẩn mực quốc tế (thường dựa trên Incoterms).
2. Xin giấy phép xuất khẩu (nếu có)
Một số mặt hàng đặc thù như nông sản, dược phẩm, khoáng sản,… yêu cầu giấy phép xuất khẩu từ cơ quan có thẩm quyền. Việc này nhằm đảm bảo hàng hóa không vi phạm quy định pháp luật và được phép xuất khẩu.
3. Chuẩn bị bộ chứng từ
Bộ chứng từ bao gồm các tài liệu cần thiết cho việc thông quan và thanh toán:
– Hóa đơn thương mại (Commercial Invoice): Ghi rõ giá trị, mô tả hàng hóa, bên bán và bên mua.
– Phiếu đóng gói (Packing List): Liệt kê chi tiết số lượng, trọng lượng, quy cách đóng gói của từng mặt hàng.
– Vận đơn (Bill of Lading): Là chứng từ do đơn vị vận chuyển phát hành, chứng minh quyền sở hữu hàng hóa.
– C/O (Certificate of Origin): Chứng nhận nguồn gốc xuất xứ hàng hóa để hưởng ưu đãi thuế quan.
– Tờ khai hải quan: Văn bản khai báo hàng hóa với cơ quan hải quan khi làm thủ tục xuất khẩu.
Thực hiện xuất khẩu chính ngạch cần đủ các thủ tục hải quan cần thiết.
4. Làm thủ tục hải quan tại cửa khẩu chính
Doanh nghiệp nộp hồ sơ và tờ khai điện tử cho cơ quan hải quan. Hàng hóa có thể được kiểm tra thực tế tùy theo mức độ rủi ro. Nếu hồ sơ đầy đủ và hợp lệ, hàng sẽ được thông quan.
5. Thanh toán qua ngân hàng
Tùy theo thỏa thuận trong hợp đồng, các hình thức thanh toán có thể là chuyển khoản (T/T), thư tín dụng (L/C), D/P,… Việc thanh toán qua ngân hàng đảm bảo an toàn, minh bạch.
6. Giao hàng và hoàn tất nghĩa vụ thuế
Sau khi thông quan và thanh toán, hàng sẽ được giao cho bên mua theo điều kiện đã cam kết (ví dụ: FOB, CIF,…). Doanh nghiệp phải nộp đầy đủ thuế xuất khẩu (nếu có) và lưu giữ chứng từ để quyết toán về sau.
Rủi ro và lợi ích của từng hình thức
Xuất khẩu chính ngạch:
Lợi ích:
– Hợp pháp, dễ mở rộng thị trường: Việc tuân thủ quy định pháp luật giúp hàng hóa dễ dàng vào các thị trường quốc tế, đặc biệt là những nước có yêu cầu cao về pháp lý và chất lượng.
– Xây dựng thương hiệu bền vững: Doanh nghiệp hoạt động minh bạch, chuyên nghiệp dễ tạo niềm tin với đối tác và khách hàng lâu dài.
– Được bảo vệ bởi pháp luật quốc tế: Trong trường hợp tranh chấp, doanh nghiệp có thể được hỗ trợ và bảo vệ quyền lợi thông qua các điều ước quốc tế và hệ thống pháp lý.
Rủi ro:
– Chi phí ban đầu cao: Bao gồm chi phí đăng ký kinh doanh, khai thuế, làm hồ sơ, vận chuyển, kiểm dịch,… khiến doanh nghiệp cần vốn đầu tư lớn.
– Thủ tục phức tạp, cần chuyên môn: Quy trình xuất khẩu chính ngạch đòi hỏi sự hiểu biết sâu về pháp lý, thương mại quốc tế và kỹ năng xử lý chứng từ.
Xuất khẩu chính ngạch giảm thiểu rủi ro cho người bán.
Xuất khẩu tiểu ngạch:
Lợi ích:
– Nhanh chóng, ít thủ tục: Do không cần thực hiện đầy đủ hồ sơ như chính ngạch, hàng hóa có thể luân chuyển nhanh chóng qua biên giới.
– Chi phí thấp: Tiết kiệm được nhiều chi phí như thuế, chứng từ, vận chuyển chính ngạch, phù hợp với hộ kinh doanh nhỏ lẻ.
Rủi ro:
– Bị lừa đảo, mất hàng: Giao dịch không rõ ràng, thiếu chứng từ dễ dẫn đến tranh chấp hoặc mất trắng hàng hóa.
– Không có bảo hộ pháp lý: Khi xảy ra tranh chấp với đối tác hoặc bị bắt giữ hàng hóa, doanh nghiệp không có cơ sở pháp lý để khiếu nại.
– Dễ bị cơ quan chức năng xử phạt: Nếu bị phát hiện vận chuyển trái phép, hàng hóa có thể bị tịch thu, người kinh doanh bị xử phạt hành chính hoặc nặng hơn.
Nên chọn hình thức nào?
Việc lựa chọn hình thức xuất khẩu phụ thuộc vào:
– Quy mô doanh nghiệp: Doanh nghiệp lớn nên chọn chính ngạch để mở rộng thị trường và thương hiệu.
– Loại hàng hóa: Hàng tiêu dùng, nông sản có thể đi tiểu ngạch nhưng cần cân nhắc rủi ro.
– Thị trường mục tiêu: Xuất khẩu sang các nước phát triển bắt buộc phải chính ngạch.
– Khả năng quản lý chứng từ, pháp lý: Nếu chưa đủ năng lực, có thể bắt đầu nhỏ với tiểu ngạch, nhưng nên chuyển dần sang chính ngạch để phát triển bền vững.
Doanh nghiệp lựa chọn hình thức xuất khẩu tùy thuộc vào nhu cầu và năng lực của mình.
Kết luận
Xuất khẩu chính ngạch và tiểu ngạch đều có vai trò nhất định trong nền kinh tế, đặc biệt là với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tuy nhiên, để phát triển lâu dài và nâng tầm thương hiệu, doanh nghiệp nên hướng đến hình thức xuất khẩu chính ngạch. Việc hiểu rõ ưu nhược điểm của mỗi hình thức sẽ giúp doanh nghiệp ra quyết định thông minh, giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận trong hoạt động xuất khẩu.
Nếu bạn muốn nâng cao nghiệp vụ xuất nhập khẩu và logistics thì có thể tham khảo ngay khóa học Nghiệp vụ chứng từ Logistics thực tế tại Doanh nghiệp của TDGroup. Chương trình học thực tế, chuyên sâu, thực hành đến 70%, học thật làm thật nên các bạn học viên sau khi học hoàn toàn có thể ứng tuyển vào nhiều vị trí công việc liên quan đến chứng từ, xuất nhập khẩu, thu mua, sales,… tại các Doanh nghiệp
Liên hệ với Trung tâm theo thông tin dưới đây để được tư vấn và hỗ trợ tốt nhất.
Thông tin liên hệ:
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC LOGISTICS THÀNH ĐẠT – TDGroup
Hotline: 038 539 0088
Website: tdgroup.edu.vn
Youtube: TDIMEX – LOGISTICS HUB
Email: db1@tdimex.edu.vn
Văn phòng đại diện: Số 13, Đường số 7, KDC CityLand Center Hills, Phường 7, Quận Gò Vấp, TP.HCM.
